Ik had al een tijd het vermoeden dat de betrokkenheid van de mentor rechtstreeks voelbaar is in de sfeer in de klas, ook wanneer de mentor er niet bij is. Of júist dan. Nu heb ik het ervaren en durf ik het wel zo te stellen: wanneer een mentor echt betrokken is met zijn/haar klas, wanneer hij/zijn mét hen meeleeft (i.p.v. “alleen” een coördinerende taak vervullen), is de klas een veiligere, fijnere groep om je in te ontwikkelen.
Naast de workshops voor scholen, de individuele coaching voor de leerlingen, de kampen en allemaal andere leuke zaken voor jongeren, ben ik steeds meer bezig met systemisch werk en familieopstellingen (en wat vind ik dit toch gaaf!) en vanuit deze manier van werken, vroeg ik mij af: als je in alle systemen vaste posities hebt en iedereen een duidelijke rol heeft die ook de rollen van de anderen in het systeem beïnvloedt, zou het in een klas ook zo gaan? Het moet wel, dacht ik. In een klas heeft elke leerling zijn/haar eigen ruimte en worden er op een bepaalde manier ook rollen verdeeld. Sommige rollen zijn afgesproken, zoals de klassenvertegenwoordiger, andere ontwikkelen zich op een meer onbewuste manier en dan ontstaan er de leiders, de populaire kinderen, de nerds,… En de mentor heeft een essentiële rol want hij/zij schept de kaders, stuurt aan en houdt het overzicht. Heeft de mentor plezier in zijn/haar taak, draagt hij/zij dat over aan de klas. Is de taak voor de mentor te zwaar, om wat voor reden ook, speelt hij/zij dat ook door. Zou dat inderdaad zo zijn?, vroeg ik mij af.
De workshop Gelukzoeker en andere op maat gemaakte workshops hebben mij inmiddels naar veel scholen gebracht. Mijn ongelooflijke waardering voor de professional in het onderwijs is alleen maar toegenomen. De workshops zijn leuke activiteiten en ik geniet ervan en ik merk dat ook de leerlingen met wie ik samenwerk plezier hebben. En toch ben ik soms oprecht blij dat ik een klas mag ontmoeten, er éven mee samenwerken en dan weer mag gaan. Begrijp me alsjeblieft niet verkeerd: het is niet voor niets dat ik met jongeren werk, ik vind jongeren zo boeiend! Zeker de huidige generatie, vol gevoelige jongeren met zoveel mogelijkheden in hun mars! Ik geloof in hen! En soms, als ze onderdeel zijn van een groep, als ze zoekende zijn in welke houding ze ergens in moeten aannemen, als ze niet het vertrouwen voelen om te laten zien wat in hen speelt… Voel ik hoe uitdagend ze kunnen zijn. En dan is de docent/e daar, elke dag weer. Die komt niet even een workshop geven en klaar. Daar heb ik echt veel bewondering voor.
Er komt op een gegeven moment een mail binnen van een mentor, of een jaarcoördinator, die graag meer informatie wil over de workshops. Dan mailen we een aantal keer heen en weer, en bellen we elkaar. Vaak kan ik al uit het gesprek met de mentor opmaken wat voor klas ik ga ontmoeten. Zo sprak ik bijvoorbeeld een mentor van een tweede klas, op een school met een tweejarige mavo/havo brugklas: ‘fijne klas’, zei ze, ‘alleen ze willen zo graag hun ouders trots maken, dat ze allemaal voor de havo gaan kiezen, terwijl sommige van hen echt meer plezier zouden hebben in de mavo’. Ze wilde graag de workshop inzetten om de klas bewust te maken van hoe belangrijk het is om jouw eigen keuzes te maken en oké te zijn met wie je bent; dat je je niet onder druk gezet hoeft te voelen: durf te zijn wie je bent, durf te kiezen voor wat jij wilt. Ik hoorde de warmte van deze mentor voor haar klas, haar betrokkenheid. Ik vermoed dat niet één van de leerlingen in haar klas haar verteld had: ‘mijn ouders willen graag dat ik de havo doe en ik wil ze niet teleurstellen’ en toch wist ze dat heel goed. Haar klas was inderdaad een hele fijne klas. Er was veel interactie, iedereen durfde zijn/haar eigen mening te geven en ze deden allemaal enthousiast mee met de opdrachten. Er was een veilige sfeer, veel vertrouwen.
Meestal word ik gevraagd om voor meerdere klassen naar een school te gaan. Het plannen en voorbereidend contact verloopt met één van de mentoren. Soms kan de mentor van één van de andere klassen niet bij de workshop met zijn/haar klas aanwezig zijn. En soms is dat helemaal prima, andere keren is dat erg jammer. Door de filmpjes die we kijken tijdens de workshop, of door de gesprekken die ontstaan, komen er soms zulke bijzondere reacties uit de groep! Een jongen die vertelde dat vader van hem verwachtte dat hij het bedrijf zou overnemen, terwijl hij daar zelf echt geen zin in had en hoe de groep er vervolgens op reageert. Of een meisje dat vertelt dat ze nu moet kiezen of ze bij haar vader of haar moeder wil gaan wonen en het medeleven van de rest van de klas dat ineens voelbaar wordt. En soms… is de mentor daar niet bij. Er is altijd wel een collega aanwezig en ik neem aan dat dit wel besproken wordt met de betreffende mentor, maar stel dat je deze mooie verbindende momenten in je klas mist! Zeker: als er ruimte is voor deze gesprekken, zit het goed met de veiligheid en het vertrouwen in de klas!, maar ik kan me zo voorstellen dat het belangrijke momenten zijn om mee te maken en dat je als mentor baalt als ze zich voordoen wanneer jij er niet bij bent.
En dan zijn er ook wel eens klassen waar de mentor tijdens de workshop aanwezig is en waar je voelt dat de klik ontbreekt. Soms durft de mentor de groep niet om stilte te vragen, of een mededeling te doen. Soms zegt hij/zij iets en voel je de klas geen respect hebben. Ik heb één keer een mentor meegemaakt die zijn klas al ‘opgegeven’ had (‘natuurlijk werkten ze niet mee, dat doen ze nooit’). Dit zijn meestal de klassen waar ik dan de groepjes in de klas voel en waar één van de groepen wel mag zeggen wat ze willen en andere groepen niets durven te zeggen. We doen soms een opdracht waarbij ieder voor zich een keuze moet maken en deze mag laten zien door aan de ene kant van de klas te gaan staan, of aan de andere en in deze groepen, waar de klik met de mentor ontbreekt, wordt soms gelachen om de keuze van een bepaalde klasgenoot. Hoe bestaat dat? Iedereen is wie die is en mag kiezen voor wat hij/zij wil en dan word je uitgelachen? Hoe komt het dat dit in sommige klassen gebeurt en dat het in andere klassen zelfs ondenkbaar is?
Voor alle duidelijkheid: ik begrijp dat de taak van een mentor niet eenvoudig is. Dat vóel ik, zelfs. Dat als de klik met de klas er niet is, dat niet zomaar is. Dat er omstandigheden zijn waarom de band met de klas er niet is (of juist wel). Ook de mentor die de klik niet heeft of die het zelfs heeft opgegeven, bewonder ik. Zeker als hij op een gegeven moment hulp durft in te schakelen.
Na de workshop heb ik meestal een gesprek met de mentor en het valt mij op dat, wanneer de klas als groep heeft genoten van de workshop en met plezier heeft meegewerkt, dit gesprek gezellig is en soepel verloopt. Dan vertel ik aan de mentor dat ik genoten heb van het samenwerken met zijn/haar klas en dan voel ik de trots van de mentor op de groep. Ik vertel dat het me opvalt dat de sfeer goed is en vraag ik hoe dat komt en daar voel ik dan dat díe mentor van dichtbij volgt wat er in de klas speelt, dat ze het mentoruur gebruiken om dichterbij elkaar te komen, dat de mentor ook in de whatsapp groep zit en dat ze hem/haar wel eens appen om dingen die helemaal niet belangrijk zijn en juist daarom weer wel. En als ik het op deze manier voel, zeg ik meestal ook dat de leerlingen in zijn/haar klas echt boffen met zo’n mentor. En dat meen ik helemaal.
En dan hoop ik dat deze mentor mij volgend jaar opnieuw een mailtje stuurt, zodat ik voor zijn/haar nieuwe klas een nieuwe workshop mag verzorgen!